Star Wars

Hoe de Dykstraflex Star Wars en ILM groot maakte

Laten we beginnen met de voor de hand liggende vraag: Wat is in godsnaam een Dykstraflex? Simpel: de Dykstraflex is een geautomatiseerd camerasysteem dat exacte bewegingsreeksen mogelijk maakt die zo vaak als gewenst kunnen worden herhaald. Waarom is dat belangrijk? Omdat George Lucas Zonder zo'n camerasysteem had het nooit zijn epische ruimtegevechten kunnen opvoeren voor Star Wars hadden kunnen realiseren. Maar vanaf het begin: George Lucas wilde Star Wars: Episode IV - A New Hope ruimtegevechten boordevol actie. Zijn plan was geïnspireerd op oorlogsdocumentaires, die hij lang voordat het filmen begon aan elkaar monteerde om zijn visie uit te leggen. Voor de gewenste dynamiek moesten echter niet alleen de ruimteschepen maar ook de camera bewegen, wat moeilijk te realiseren was met de technologie van die tijd.

Dabei war es an sich ein Leichtes, zwei Raumschiffe gegeneinander kämpfen zu lassen, auch Mitte der 1970er Jahre. Dafür braucht es nur zwei Modelle, beispielsweise einen X-Wing und einen TIE Fighter, vielleicht noch den Todesstern oder einen Planeten als Hintergrund, mit denen man sein Bild aufbaut. Die einzelnen Elemente werden dann separat gefilmt und als unterschiedliche Ebenen später zu einem einzigen Bild zusammengefügt. Dabei ist es enorm wichtig, dass die einzelnen Ebenen perfekt übereinanderliegen. Lies: Die Kamera darf sich keinen Millimeter bewegen. Oder im Fall von Star Wars: Die Kamerabewegungen dürfen sich für die unterschiedlichen Aufnahmen um kein noch so winziges Stück voneinander unterscheiden.

Voor hetzelfde probleem stond ook al Stanley Kubrick bij zijn Sci-Fi-mijlpaal 2001: A Space Odyssey. De grootmeester loste dit op met een zeer complex en groot mechanisch camerasysteem dat steeds dezelfde bewegingen maakte, die vervolgens voor verschillende beeldelementen herhaald konden worden. Het proces was echter zowel arbeidsintensief als gevoelig voor fouten en vergde daarnaast maandenlang handwerk.

John Dykstra, der bei Star Wars für die visuellen Effekte verantwortlich zeichnet, hatte den technischen Fortschritt auf seiner Seite. Mit seiner Crew entwickelte er ein eigenes Motion-Control-Kamerasystem, das extrem präzise von einem Computerprozessor gesteuert wurde – lange bevor es bezahlbare und ausreichend leistungsstarke Computer gab. Das nach ihm benannte Dykstraflex-System war in sieben Achsen beweglich und steuerte zusätzlich den Fokus und die Belichtung der Kamera. Damit war es endlich möglich, die aufwändigen Modelle von X-Wing, Millennium Falcon, Sternenzerstörer und Co. aus exakt der gleichen Position mit exakt der gleichen Bewegung abzufilmen – und das so oft George Lucas es wollte.

Dankzij het Dykstraflex-systeem werd Star Wars niet alleen een popcultuurfenomeen vanwege zijn verhaal en personages, maar vooral vanwege zijn effecten en de ruimtegevechten. Het systeem was ook op andere gebieden een zegen: De Academy vond de techniek een Oscar waard voor de beste visuele effecten, en daarnaast stond de Dykstraflex symbool voor de innovatiekracht van George Lucas' effectbedrijf ILM (Industrial Light and Magic), dat vervolgens opdrachten kreeg van talloze klanten.

Het Motion-Control-camerasysteem werd nog dertig jaar gebruikt voordat Lucasfilm, net als alle studio's van vandaag de dag, volledig overstapte op digitale technologie. Maar eigenlijk werkt het idee vandaag de dag nog steeds net zo goed als destijds, zoals Jon Favreau bewees met de serie The Mandalorian. Voor zijn Disney+-hit liet hij zich inspireren door veel oude technieken, waaronder bijvoorbeeld het gebruik van gedetailleerde ruimteschipmodellen. Die werden vervolgens logisch opgenomen met een moderne (en aanzienlijk ruimtebesparende) versie van het Dykstraflex-systeem.